Historia
Krajowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego
Przed I Wojną Światową
Przed pierwszą wojną świtową w dawnym zaborze pruskim przemysł cukrowniczy miał głównie charakter rolniczy, to znaczy plantatorzy buraków byli bardzo często akcjonariuszami fabryk. W zaborze rosyjskim było odwrotnie, plantatorzy nie byli właścicielami czy współwłaścicielami fabryk.
Lata międzywojenne
W latach 20 - tych po uzyskaniu Niepodległości na terenie ówczesnego Państwa Polskiego istniały trzy oddzielne związki cukrowni:
- Związek Zawodowy Cukrowni Byłego Królestwa Polskiego w Warszawie
- Związek Zawodowy Polskiego Przemysłu Cukrowniczego w Poznaniu
- Związek Małopolskich Cukrowni.
Już w 1922 roku na zjeździe w Warszawie powstała wspólna reprezentacja przemysłu cukrowniczego - Rada Naczelna Polskiego Przemysłu Cukrowniczego. Powołano również Bank Cukrowniczy. W tym czasie zwiększyła się liczba plantatorów nie będących akcjonariuszami cukrowni, co skutkowało zwiększoną liczbą konfliktów pomiędzy plantatorami i cukrowniami. W 1921 roku przy Związku Ziemian istniała Sekcja Plantatorów Buraka Cukrowego, która między innymi ustalała ceny buraków. W tym samym okresie na terenie Poznańskiego powstają liczne związki plantatorów buraka, których celem jest obrona interesów producentów buraka. Konsekwencją tego jest powstanie w Poznaniu Związku Stowarzyszeń Plantatorów Buraka Cukrowego obejmującego rolników z terenów Wielkopolski i Pomorza. Dnia 22 01.1922 w lokalu Związku Ziemian odbył się Zjazd przedstawicieli plantatorów na którym stworzono Związek Stowarzyszeń Plantatorów Buraka Cukrowego w Warszawie, który grupował związki regionalne w Małopolsce Wschodniej i Zachodniej. Również Stowarzyszenie Reproducentów Nasion Buraka Cukrowego w 1923 roku zgłosiło swój akces do Związku Stowarzyszeń Plantatorów Buraka Cukrowego w Warszawie. Na początku lat 20 - tych szybko rosła liczba drobnych plantatorów uprawiających buraki, szczególnie na terenie Małopolski. Nie byli oni dostatecznie reprezentowani w istniejących dotychczas organizacjach. Dlatego też już w 1929 roku w Przeworsku powstał Związek Małorolnych Plantatorów Buraka Cukrowego.
Jednocześnie z powstaniem krajowych związków plantatorów, w Polsce narodziła się idea powołania Międzynarodowej Konfederacji Europejskich Plantatorów Buraka Cukrowego (CIBE). 20 czerwca 1925 w przeddzień rozpoczęcia 12 Międzynarodowego Kongresu Rolniczego w Warszawie odbyła się konferencja której przewodniczył Stanisław de Humnicki. Podczas konferencji uchwalono celowość powołania CIBE, jako organizacji reprezentującej wspólne interesy europejskich plantatorów buraka wobec zagrożenia ze strony konkurencyjnej trzciny cukrowej. Po rozwinięciu działalności przez CIBE, Stanisław de Humnicki został powołany w 1929 roku pierwszym honorowym Prezesem tej europejskiej organizacji.
Podsumowując można stwierdzić, że przed wybuchem II wojny światowej na ziemiach polskich działały trzy związki plantatorów buraka z którymi cukrownie podpisywały warunki kontraktacji. W myśl tych umów plantator miał otrzymać bezpłatnie nasiona i pierwszą zaliczkę w gotówce, następną zaliczkę około 1 lipca, resztę należności po dostarczeniu korzeni do cukrowni. Cena buraków w kategorii A (kontyngentowych) wynosiła 3, 60 zł/dt, ponad kontyngentowych (kategorii B) 2, 20 zł/dt. Poza tym za każdy kwintal korzeni plantatorzy otrzymywali: 0,2 kg cukru, 50 kg wysłodków oraz 0,5 kg melasy.
Po II Wojnie Światowej
|
Budynek przy ul. Kopernika 34 po zniszczeniach wojennych
|
W celu propagowania nowych zasad produkcji roślin okopowych Zarząd zaczął wydawać od października 1946 roku "Poradnik Plantatora". Już w 1949 roku liczba osób pracujących w biurze Zarządu Głównego, w okręgach i stowarzyszeniach wynosiła 189 osób. Działalność Związku była finansowana ze składek plantatorów pobieranych przez zakłady kontraktacyjne przy rozliczaniu za dostawy buraków,Przez szereg lat, gdy cukrownictwo płaciło cukrem składkę pobierano również w naturze. Działalność Związku i stowarzyszeń była skierowana na zwiększenie produkcji surowca poprzez zwiększenie liczby plantatorów i podniesienie plonów. W tym celu organizowano konkursy uprawy buraka, które miały doprowadzić do wyłonienia liderów produkcji surowca. Związek ściśle współpracował, a nawet finansował badania prowadzone przez Wydział Badawczy Uprawy Buraka w PINGW w Bydgoszczy. Dla wykorzystania i wdrożenia wyników ścisłych doświadczeń zakładano poletka demonstracyjne. W roku 1950 Związek Plantatorów zostaje rozwiązany, zawieszone jest również wydawanie "Poradnika Plantatora". Doradztwa agrotechniczne zaczęły prowadzić działy surowcowe cukrowni.
Reaktywacja
15 lutego 1957 r. odbył się Walny Zjazd na którym reaktywowano Centralny Związek Plantatorów Przetwórczych Roślin Okopowych. W skład CZPPRO wchodziło 9 okręgów, które dzieliły się w sumie na 91 stowarzyszeń grupujących 20801 ogniw. Następne lata do 1968 roku charakteryzowały się ożywioną działalnością i samodzielnością organizacyjną oraz finansową. Dzięki staraniom Związku podniesiono ceny skupu buraków, oraz opłaty za dowóz korzeni. Związek dbał również o zapewnienie dostaw środków produkcji dla plantatorów, otrzymujących je za pośrednictwem cukrowni. Specjalną uwagę Związek zwracał na organizację dostaw i kontrole odbioru surowca od plantatorów. Kontynuowano również szkolenie plantatorów w zakresie uprawy buraka. Temu celowi służyło reaktywowanie zespołów konkursowych, szkolenie mężów zaufania, prowadzenie doświadczeń demonstracyjno - wdrożeniowych i różnego rodzaju przekazów. Ważną rolę w propagowaniu działań Związku i szkoleniach pełniły wydawnictwa w tym miesięcznik poradnik plantatora, oraz różnego rodzaju ulotki, broszury, instrukcje uprawowe. Podsumowując działalność w latach 1957 - 1968 można stwierdzić, że był to dobry okres w historii Związku Plantatorów, który mógł działać samodzielnie i niezależnie. Praca Związku doprowadziła do znacznej poprawy plonów buraków między innymi w wyniku rozwiniętej działalności szkoleniowej.
|
Mechaniczny rozładunek buraków |
Wysiew nasion buraka siewnikiem "Saxonia". |
Integracja z Kółkami Rolniczymi
W roku 1968 zaczęła się integracja Związku Plantatorów z kółkami rolniczymi. Przemysł spożywczy przestał przekazywać fundusze na działalność agrotechniczno - szkoleniową prowadzoną wśród rolników. Następowała likwidacja Stowarzyszeń Plantatorów Przetwórczych Roślin Okopowych i przejęcie ich majątku przez wojewódzkie związki kółek rolniczych. Ochronę roślin okopowych przejęły wojewódzkie stacje kwarantanny i ochrony roślin. Do 1973 roku Związek zatrudniał 391 pracowników w tym 262 inspektorów, 75 instruktorów organizacyjnych i 54 pracowników administracyjnych i finansowych. Odejście dużej liczby pracowników ograniczało możliwość Związku wpływania na sytuacje w sektorze cukrowniczym. Podsumowując można stwierdzić, że w latach 1968 - 1980 integracja Związku z kółkami rolniczymi zahamowała jego rozwój i ograniczała skuteczność działania. Między innymi odbiło się to negatywnie na wielkości plonów korzeni w Polsce. Brak możliwości efektywnego działania Związku spowodował odejście z jego struktur wielu ludzi, którzy nie widzieli możliwości efektywnej pracy.
Samodzielna organizacja
W roku 1980 nastąpiło wydzielenie Związku Plantatorów Roślin Okopowych ze struktur Kółek Rolniczych. Uchwalony statut stwierdzał, że podstawowymi ogniwami związku są sekcje wiejskie, które wybierały męża zaufania i delegata na zjazd rejonowy Związku Plantatorów. Ogniwem koordynującym było zebranie mężów zaufania. Na zjazdach delegatów w sekcji wybierano zarządy rejonowe Związku. Zjazdy rejonowe wybierały delegatów na zjazdy wojewódzkie. Działalność Związku finansowana była przede wszystkim z opłat plantatorskich. Opłata plantatorska wynosiła 0,5 % wartości sprzedanych buraków. W 1983 odbył się kolejny Zjazd Sprawozdawczo - wyborczy Związku Plantatorów Roślin Okopowych. Na zjeździe zmieniono nazwę Związku na Krajowy Związek Plantatorów Roślin Okopowych. W tym czasie nawiązano współprace międzynarodową ze związkami plantatorów w Austrii i w Niemczech (Bawaria). W latach 1983 - 1987 około 200 plantatorów wjechało na półroczne praktyki zawodowe do wymienionych krajów. W latach 80 - tych zaczęły się kłopoty finansowe Związku, wywołane zasadą dobrowolności w płaceniu składek członkowskich. Spowodowało to konieczność ograniczenia merytorycznej działalności. W 1991 roku przestał wychodzić „Poradnik Plantatora”
|
Krajowy Zjazd Delegatów - rok 1987 |
W 1990 zdemonopolizowano przemysł cukrowniczy. W konsekwencji należało stworzyć związki przy każdej cukrowni, zamiast istniejących dotychczas Wojewódzkich Związków Roślin Okopowych. W 1995 roku Krajowy Związek Roślin Okopowych stał się formalnie członkiem CIBE. Lata 90 - te to również walka o wprowadzenie w życie kolejnych ustaw Cukrowych. Związek bardzo aktywnie uczestniczył w ich opracowaniu. W 1998 roku ponownie zaczyna wychodzić "Poradnik Plantatora". Jest to czasopismo w nowej szacie graficznej interesująco redagowane. W listopadzie 2000 roku decyzją sądu, odzyskano budynek przy ul. Kopernika 34. Pozwoliło to poprawić sytuacje finansową związku i rozwinąć jego działalność. Znakiem czasu i powrotu do korzeni jest fakt zmiany nazwy. Obecna nazwa brzmi: Krajowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego (KZPBC).
|
Zbiór buraków cukrowych - kombajn firmy "Grimme". |
