29 czerwca 2016 r. w Warszawie odbył się Sprawozdawczy Zjazd Delegatów KZPBC. Udział w nim wzięło 105 delegatów ze wszystkich rejonów kontraktacyjnych w kraju. Podczas obrad szeroko dyskutowano na temat zawarcia Ogólnopolskiego Porozumienia Branżowego, wsparcia do produkcji buraków, regulacji rynku cukru po 2017 r. oraz prywatyzacji KSC SA. Wręczono Stanisławowi Barnasiowi, wieloletniemu Prezesowi ZG KZPBC, oraz Stanisławowi Kalembie, byłemu posłowi oraz ministrowi rolnictwa, Odznaki im. Stanisława Humnickiego, które są wyrazem uznania oraz podziękowaniem za działalność oraz aktywnośc w interesie plantatorów buraków cukrowych. 

Główna tematyka obrad

Od 1 października 2017 r. na rynku cukru w Unii Europejskiej nie będzie obowiązywał system kwot produkcji cukru, nie będzie również minimalnego zabezpieczenia dochodów rolników uprawiających buraki cukrowe, jakim jest obecnie cena minimalna buraków cukrowych. Jako instrument regulacji pozostają porozumienia branżowe, które w swoich założeniach mają gwarantować równowagę praw i obowiązków pomiędzy plantatorami buraków cukrowych i producentami cukru.

Jednak dokonana zmiana przepisów dotyczących porozumień branżowych zamiast wzmacniać pozycję plantatorów w stosunku do producentów cukru, osłabia ją już na samym początku – przed rozpoczęciem negocjacji z przetwórcami. Tym samym i tak już silna pozycja producentów została dodatkowo umocniona. Brak klarownych regulacji prawnych dotyczących negocjacji cenowych utrudnia ich prowadzenie. Przedsiębiorstwo cukrownicze dysponuje siłą ekonomiczną, która zapewnia mu możliwość narzucania warunków kontraktacji – głównie cenowych – bez możliwości negocjowania ich treści. Bez regulacji zapewniających w tym zakresie określone prawa organizacjom reprezentującym interesy rozdrobnionych plantatorów przedsiębiorstwo to ma pozycję dominującą.

W naszym przekonaniu takie uwarunkowania są niedopuszczalne. Prowadzą do nieuczciwych praktyk handlowych, które rażąco odbiegają od zasad postępowania, u podstaw których powinna leżeć równowaga stron, a nie jednostronne narzucanie warunków umowy przez jednego partnera handlowego.

Brak jasnych i systemowych rozwiązań obligujących do negocjowania warunków cenowych przez organizacje rolnicze z producentami cukru w ramach porozumień branżowych doprowadzi do kryzysu w sferze produkcji buraka cukrowego oraz niczym nieuzasadnionego spadku dochodów plantatorów buraka cukrowego.

Od kilku miesięcy trwają negocjacje pomiędzy Krajowym Związkiem Plantatorów Buraka Cukrowego a Związkiem Producentów Cukru w Polsce dotyczące zapisów Ogólnopolskiego Porozumienia Branżowego, którego celem jest zapewnianie odpowiedniej równowagi praw i obowiązków między producentami cukru a plantatorami buraków cukrowych w Polsce.

Niestety dotychczasowe rundy negocjacyjne nie doprowadziły do wypracowania wspólnego stanowiska. Przedstawiona przez Związek Producentów Cukru propozycja Ogólnopolskiego Porozumienia Branżowego nie jest instrumentem wspierającym rozwój uprawy buraków w Polsce i stabilizującym warunki kontraktacji. Proponowana wersja nie obejmuje najbardziej istotnych dla plantatorów problemów kontraktacji regulowanych przepisami rozporządzenia Parlamentu i Rady (UE) nr 1308/2013, w szczególności Załącznikiem nr X oraz nie zawiera kluczowych dla branży rozwiązań dotyczących w szczególności gwarancji kontraktacji buraków cukrowych dla plantatorów, systemu zapłaty za surowiec oraz obsługi dostaw surowca.

Krajowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego uważa, że Ogólnopolskie Porozumienie Branżowe musi zawierać rozwiązania niezbędne dla zapewnienia równowagi praw i obowiązków pomiędzy stronami, które dotyczą:

• gwarancji uzgodnień cenowych pomiędzy Regionalnymi Związkami Plantatorów Buraka Cukrowego i Producentami Cukru,
• kompleksowej obsługi dostaw,
• premii za wczesne i późne dostawy,
• własności wysłodków buraczanych,
• konieczności prowadzenia kontroli oceny surowca w cukrowniach przez stronę plantatorską,
• skali przeliczeniowej uwzgledniającej różnice zawartości cukru oraz współczynniki służące do przeliczania ilości dostarczonych buraków cukrowych,
• oraz zasad wyboru oraz dostawy nasion buraka cukrowego.

Stanowisko w tym temacie wraz z proponowanymi zapisami Ogólnokrajowego Porozumienia Branżowego zostało przekazane do Związku Producentów Cukru w Polsce. Oczekujemy, że w trakcie dalszych negocjacji producenci cukru podzielą nasze uwagi i propozycję, co pozwoli wypracować akceptowalny przez obie strony tekst Ogólnopolskiego Porozumienia Branżowego.

Wyrażamy obawy, że zniesienie systemu kwot może doprowadzić do kryzysu na rynku cukru, w którym najbardziej dotkniętą grupą w łańcuchu dostaw będą właśnie dostawcy surowca, czyli plantatorzy buraków cukrowych. Dobitnie pokazuje to sytuacja na rynku mleka. Uwolnienie kwot okazało się katastrofalne dla producentów mleka. Ceny surowca nie pokrywają kosztów produkcji i wielu rolników rozważa likwidację stad i zakończenie produkcji.

Ten czarny scenariusz może się ziścić na rynku cukru, dlatego tak ważnym jest utrzymanie płatności do produkcji buraków cukrowych przynajmniej do 2020 r. Zdaniem KZPBC należałoby również rozważyć możliwość zwiększenia koperty płatności z przeznaczeniem na wsparcie do buraków. Byłoby to rozwiązanie, które złagodziłoby skutki likwidacji systemu kwot i ceny minimalnej oraz pozwoliłoby na utrzymanie produkcji buraków na terenie Rzeczypospolitej.

Należy również podjąć próbę zmiany sposobu przeliczania płatności. Zamiast dopłaty do powierzchni produkcji (do hektara) bardziej zasadne wydaje się stosowanie dopłat do tony wyprodukowanych buraków. Sposób przeliczenia wsparcia na tony buraków niewątpliwie przyczyniłby się do podniesienia wydajności tego kierunku produkcji.

Tryb prywatyzacji KSC został jednoznacznie zdefiniowany w ustawie z 1994 r. o przekształceniach własnościowych w przemyśle cukrowniczym i w rozporządzeniu Rady Ministrów z 2004 r. w sprawie prywatyzacji Krajowej Spółki Cukrowej. W obu aktach plantatorzy buraków powiązani ze spółką umowami kontraktacyjnymi oraz jej pracownicy zostali precyzyjnie wskazani jako jedyne osoby uprawnione do nabycia akcji od Skarbu Państwa. Jeśli zatem powszechna jest zgoda co do nadrzędnego celu prywatyzacji KSC, to dobór metod i sposobu przeprowadzenia tego procesu powinien być podporządkowany skutecznej sprzedaży akcji, zgodnie z intencją ustawodawcy.

KZPBC uważa, że Rząd RP powinien wykonać wolę ustawodawcy i doprowadzić do skutecznej sprzedaży udziałów wyłącznie uprawnionym – plantatorom i pracownikom Krajowej Spółki Cukrowej S.A., a nie podejmować różne pozorowane ruchy (np. tworzenie holdingu narodowego). Te działania w dalszej perspektywie skończą się sprzedażą spółki posiadaczom już 60% rynku cukru i cukrowni w Polsce. Sukces tej prywatyzacji byłby nieoceniony – jako pierwsza polska firma stałaby się własnością plantatorów i pracowników. Z drugiej strony pozostawienie Spółki w obecnym kształcie może doprowadzić do jej upadłości, czego następstwem będzie zaprzestanie produkcji cukru i uprawy buraka cukrowego w Polsce. Ponadto, Rząd RP powinien wprowadzić instrumenty chroniące spółkę przed wrogim przejęciem, zgodnie z propozycją Związku.

Dzisiaj ponad 2/3 cukru w Unii Europejskiej wytwarzane jest przez firmy, których właścicielami lub większościowymi udziałowcami są plantatorzy buraków cukrowych. I to te firmy uważane są przez fachowców za firmy, które przetrwają na rynku cukru w UE po 2017 r. Czy tak się stanie z KSC – w dużej mierze zależy nie tylko od Rządu RP, ale i od samych plantatorów oraz pracowników, którzy powinni na Rządzie RP wymóc takie działanie w dobrze pojętym interesie swoim i pozostałych plantatorów w Polsce.

Przedstawione powyżej sprawy są priorytetowe dla zapewnienia trwałości uprawy buraków cukrowych i produkcji cukru w Polsce. Jako plantatorzy myślimy również o rozwoju – chcemy więcej produkować, jednak tutaj kluczową rolę odgrywa opłacalność. Z tych względów musi być zachowana równowaga praw i obowiązków pomiędzy plantatorami i producentami cukru, a warunki porozumień branżowych i umów kontraktacji muszą tę równowagę gwarantować.

Delegaci zgromadzeni na Sprawozdawczym Zjeździe z mocą podkreślają, że nie można dopuścić, by cena za buraki spadła poniżej kosztów ich produkcji, bowiem spowoduje to wyeliminowanie uprawy buraków i produkcji cukru w Polsce.